Kalıtım ve Mendel

Mendel'in Kalıtıma Kazandırdığı Bilgiler

Avusturyalı Gregor Mendel matematik ve biyoloji öğrenimi gördü. Bezelyeler üzerinde çalışmalar yaptı.Bu deneyler sonucu KALITIM BİLİMİ ortaya çıktı. Mendel’in ölümünden 16 yıl sonra 1900 yılında De Vries (Dövrie), Correns (Korens), Tschermak (Çermak) gibi biyologlar kalıtım bilimini geliştirmişlerdir.
Mendel'in yaptığı çalışmaların sonuçları bugün bile geçerlidir.
Mendel'in Kalıtım Çalışmalarını Bezelye İle Yapmasının Nedenleri
1. Bezelyeler kısa sürede çok fazla oğul döl verirler.1 yılda 4 kez
2. Döllenme kontrolü çok kolaydır.
3 Çeşitlerinin çok olması
Mendel'in Deneylerinde Başarılı Olma Nedenleri :
1. Çok sayıda ana-baba kullanarak,elde ettiği Arı dölleri incelemesi
2. Hem matematik,hem biyoloji eğitimi görmüş olması
3. Mendel bir yada birkaç özelliğin dölden döle geçişini izleyerek matematiksel sonuçlar çıkarmıştır. Her özelliği inceleseydi belki başarılı olamazdı. Bir deneyinde yuvarlak-buruşuk ilişkisini,başka bir deneyinde sarı-yeşil, uzun-kısa ilişkilerini denemiştir.

Kalıtım İle İlgili Tanımlar :

Alel Nedir (Gen): Mendel'in kalıtsal birimlere verdiği ad.

Alel Gen (Gen Çifti ): Bir canlının dış görünüşünde beliren,her bir karakter üzerinde etkili olan gen çiftlerine denir.

Arı Döl (Homozigot): Bazı canlılar bir karakter için ana-babadan aynı özellikteki genleri almışsa bunlara ARI DÖL (SAF DÖL = HOMOZİGOT)denir. UU,SS gibi gösterilir.

Melez Döl(Heterozigot): Bir canlıda bir karakter için iki farklı gen bulunmasıdır. Uu,ss gibi gösterilir.

Baskın Karakter (Dominant): Melez dölde ortaya çıkan karakterdir. Baskın karakterler büyük harfle yazılır. U,S gibi

Çekinik Karakter(Resesif): Melez dölde gizli kalmış karakterdir. Çekinik karakterler küçük harfle yazılır. (u,s) gibi

Genotip : Bir canlının sahip olduğu genlerin toplamıdır. Kalıtsal yapı
Fenotip : Genotip ve çevrenin etkisiyle oluşan,canlının dış görünüşüdür. Örneğin gen yapısı (UU) veya (Uu) olan canlının genotipi farklı,fenotipi aynıdır.
F1 Döl : 1. Oğul döl
F2 Döl : 2. Oğul döl
Mendel'in Yaptığı Deneylerin Sonuçları :
1. Karakterlerin birleşmesi
2. Karakterlerin gizli kalması
3. Karakterlerin ayrılması
1. Karakterlerin Birleşmesi Kanunu : İki farklı arı döl arasında yapılan çaprazlama sonucu elde edilen oğul döl,melez karakterli olup her iki dölün karakterlerini taşır.
2.Karakterlerin Gizli Kalması Kanunu : Meydana gelen oğul döl (F1 dölü) üzerinde,genlerden biri baskındır. Oğul döl baskın karakterin (genin) özelliklerini taşır. Diğer gen yok olmayıp sadece çekinik kalmıştır.
3.Karakterlerin Ayrılması Kanunu : Elde edilen oğul döllerin (F1) çaprazlanması sonucu oluşan 2. Oğul döllerin (F2 dölü)
1/ 4 ünde 1. Arı döl,
2/4 ünde melez döl ve
1/ 4 ünde ise 2. Arı döl özelliklerinde oğul döl oluşur.

Kalıtım İle İlgili Örnek Çalışmalar :
ÖRNEK 1: Bezelyelerde yuvarlak tohumluluk(YY), buruşuk tohumluluğa (yy) baskındır. Yuvarlak tohumlu arı döl bir bezelye ile buruşuk tohumlu bir bezelye çaprazlanırsa elde edilecek oğul döllerin genotip oranını bulunuz.
ÇÖZÜM:
Ana döl YY yy
Gametler Y y
(genotip) Yy
( fenotip) (Yavruların hepsi melez yuvarlaktır)

ÖRNEK 2: Yuvarlak tohumlu (Yy) melez iki bezelyenin çaprazlanmasıyla elde edilecek oğul dölde yavruların genotip ve fenotip oranlarını bulunuz. Yuvarlak tohum baskındır.
ÇÖZÜM :
ANA DÖL Yy Yy
GAMETLER Y y Y y
(genotip) YY Yy Yy yy
(fenotip) 3 /4 Sarı 1/ 4 Yeşil

ÖRNEK 3: Melez sarı tohumlu bezelye ile yeşil tohumlu bezelyenin çaprazlanmasından oluşan F1 dölünde,hangi özellik hangi oranda ortaya çıkar. ( Sarı renk yeşile baskındır)
ÇÖZÜM :
ANA DÖL Ss ss
GAMETLER S s s s
(genotip) Ss Ss ss ss
(fenotip) %50 Sarı %50 yeşil